بازدارنده‌های آزادی علمی اعضای هیات علمی: یک مطالعه کیفی

پروین, احسان; نجف پور, هدا

doi:10.22034/jam.2025.143769.1109

بازدارنده‌های آزادی علمی اعضای هیات علمی: یک مطالعه کیفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دکتری مدیریت آموزش عالی، گروه مدیریت و برنامه ریزی آموشی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

² پژوهشگر پسادکتری کارآفرینی، گروه مدیریت و کارآفرینی، دانشکده اقتصاد و حسابداری، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

10.22034/jam.2025.143769.1109

چکیده

این پژوهش با هدف شناسایی و تحلیل عوامل بازدارنده آزادی علمی اعضای هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی و با رویکرد کاربردی انجام شد. داده‌های مطالعه از طریق گردآوری اسناد گذشته و مصاحبه‌های عمیق با ۱۷ نفر از اعضای هیئت علمی با استفاده از نمونه‌گیری هدفمند و روش گلوله برفی استخراج گردید. تحلیل تماتیک شش بُعد اصلی شامل عوامل سیاسی، موانع بوروکراتیکی، محدودیت‌های امنیتی، فشارهای اقتصادی، مشکلات صنفی و عدم مسئولیت‌پذیری دانشگاه را نشان داد. یافته‌ها حاکی از آن است که مداخلات دولتی، سیاست‌های دینداری و نظامی‌گرایی در بُعد سیاسی موجب خودسانسوری و کاهش نوآوری پژوهشی می‌شوند. همچنین، ابهام قوانین و طولانی بودن رویه‌های اداری کارایی سیستم‌های پشتیبانی پژوهشی را کاهش و هزینه‌های زمانی را افزایش می‌دهد. عدم فراهم کردن مصونیت‌های پژوهشی و نگرانی از پیامدهای انتشار نتایج، شرایط محیط پژوهشی را تضعیف کرده است. مشکلات صنفی ناشی از فقدان ساختارهای نمایندگی کارآمد و تعامل ناکافی در فرایندهای تصمیم‌گیری دانشگاهی، مشارکت پژوهشگران را محدود می‌کند. استفاده از روش دیمتل در بررسی روابط علی-معلولی میان مضامین مذکور، نقش تعیین‌کننده موانع بوروکراتیکی و تأثیر قوی عوامل سیاسی را مشخص نموده است. نتیجه‌گیری پژوهش، ضرورت اصلاح سیاست‌های اداری، تقویت چارچوب‌های حمایتی و تدوین منشورهای اخلاقی جهت بهبود فضای آزادی علمی را به وضوح نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها